In­ter­view kunst­enaar An­na­bel Schou­ten

Door heel Utrecht worden er tien ‘herinneringsbomen geplant met hierbij een kunstwerk. De bomen met de kunstwerken zijn een blijvende herinnering aan de viering van 900 jaar Utrecht. Het ontwerp van Annabel Schouten is geselecteerd uit de inzendingen na een open call en de presentatie van drie schetsontwerpen. Ze vertelt ons meer over het ontstaan van het werk, haar boodschap en wat we aankomende zondag kunnen verwachten.  

Hoe het begon

Annabel houdt zich op dit moment bezig met het maken van muziek en landschapskunst. Ze heeft gestudeerd aan het conservatorium en de HKU. Tijdens haar opleiding is ze binnen haar kunst steeds meer gaan doen met landschap en eigenlijk alle dingen die ze daarin vond. Uiteindelijk is ze begonnen met het maken van ‘Landart’, dat zijn eigenlijk kunstwerken in samenwerking met de natuur. Zo is ze uiteindelijk bij het doel van haar Kunst terecht gekomen en dat is voornamelijk om mensen dichter bij de natuur te laten staan. Zo houdt ze zich nu bezig met het kunstwerk voor Utrecht 900: De Verbindinsgboom. ‘’Alle dingen die ik maak hebben als rode draad de ontmoeting tussen mensen en de natuur, en van de mensen onderling’’’.

Tijdens haar opleiding heeft ze al gewerkt aan verschillende kunstwerken die te maken hadden met bomen of de natuur, zoals haar project genaamd ‘How to become a tree’ waarbij ze zelf als boom in het bos ging staan. Door dit project zagen de mensen om haar heen de connectie tussen kunst en de natuur. Zo werd ze aan alle kanten benaderd om zich op te geven voor het project van Utrecht 900. ‘’’Na zo veel aanbevelingen van de mensen om mij heen ben ik de open call gaan lezen en toen dacht ik: ‘Ja, dit is echt iets waar ik wel wat mee kan’. Vervolgens heb ik eigenlijk meerdere van mijn huidige werken met elkaar gecombineerd tot iets wat ik uiteindelijk ingezonden heb’’.

Het ontstaan van het idee

Het idee van Annabel voor de verbindingsboom ontstond voornamelijk uit een voorgaand project. Ze wandelde erg veel tijdens de lockdowns en begon toen met het maken van cirkelvormige kunstwerken in graslandschap, waarbij ze negen keer een rondje liep steeds weer in dezelfde cirkelvorm. ‘’ Dit was eigenlijk ook een werk waarin ik mensen die ook gebruik maakte van dat veld tegen kwam en vroeg of ze mee kwamen doen en daaruit ontstonden hele leuke ontmoetingen. Ik merkte dat het werkte als ontmoetingsplek begon te dienen, en dat was ook het idee van de gemeente voor dit werk.’’

Vanuit haar voorgaande projecten en link met bomen vond ze het belangrijk dat het kunstwerk niet los zou staan van de boom die geplant werd, maar dat de boom en het kunstwerk juist met elkaar een soort symbiose aan zouden gaan.’’ Daaruit kwam ik met het idee om die twee dingen met elkaar te verbinden. Het werk heet natuurlijk ook Verbindingsboom, waarbij je dus eigenlijk als mens de verbinding aangaat met de boom, maar ook met de plek. Dat was ook iets wat ik merkte aan die grascirkels lopen, dat hoe meer tijd mensen doorbrachten op die plek, hoe meer dat ook zichtbaar werd in het landschap en je zelf een bepaalde zichtbaarheid in de aanwezigheid weergaf. Dit effect wilde ik ook bereiken met het werk van Utrecht 900.’’

In het begin van haar project werkte ze ook samen met Jobe van Ramshorst en samen met hem kwam ze tot een bijzondere ontdekking over Lindebomen (de boom die geplant is voor de viering). ‘’Vroeger werden er huwelijken voltrokken bij een Lindeboom en dan drukte de geliefden hun vingerafdruk van hun duim in de bast van de boom. Zo werd de boom een soort van getuigen van verbinding. Dit is eigenlijk ook wat de verbindingsboom moet gaan zijn, maar dan in plaats van een duimafdrukken in de bast gaan wij werken met afdrukken van voeten in beton in cirkels rondom de boom en dat gaat dan elk jaar groeien.’’

Het daadwerkelijke Kunstwerk

Het kunstwerk zelf wordt dus een lindeboom die al is geplant, met daaromheen een cirkel van stapstenen waar mensen zelf hun voetdruk achter kunnen laten. ‘’We gaan dan als volgt te werk: we leggen allemaal doosjes in de grond rondom de boom in een straal van 1.40 en dan vormen ze al een cirkel. Vervolgens gieten we het beton erin en dan komen de mensen uit de buurt en dan begeleiden wij hen in het maken van een voetafdruk. Daarna kunnen ze ook nog even wat drinken en elkaar ontmoeten in de groene woonkamer die we overal mee naar toe nemen.’’

Het is ergens een simpel idee met als doel stilstaan in iemand anders voetafdruk. Dit zal gedurende de dag gebeuren in shifts van 12 bewoners per half uur met uiteindelijk een totaal van 42 voetafdrukken. ‘’Als mensen die komen en zich niet hebben aangemeld om hun afdruk achter te laten dit jammer vinden, dan is het wel goed om te weten dat je je alvast kan aanmelden voor volgend jaar voor de tweede cirkel.’’ Geeft Annabel aan.

Ontmoeting en verbinding

Het belangrijkste idee achter het werk is vooral dat mensen elkaar ontmoeten en ook zelf echt een onderdeel worden van het kunstwerk. ‘’Die verbondenheid, betrokkenheid en misschien wel verantwoordelijkheid die mensen gaan voelen bij zo’n plek is echt bijzonder.’’

Verder is het idee van het kunstwerken eigenlijk vrij simpel. Het heeft ergens wel een symbolische waarde, maar het gaat vooral om wat mensen er zelf in zien en dat het gewoon is wat het is zonder daar meer achter te zoeken, geeft Annabel aan. ‘’Sommigen mensen hebben ook zoiets met die voetafdruk van ‘Ik zie nu helemaal niet van wie het is’ en dat geeft ook weer een stukje van gelijkheid. Op een bepaalde manier ontmoet je dus misschien ook wel mensen door in hun voetafdruk te gaan staan die je normaal nooit zou ontmoeten.’’

Het belangrijkste vindt Annabel dat iedereen het begrijpt en eruit haalt wat hij of zij wil zonder te diep na te denken over symboliek of bijvoorbeeld spirituele waarde. Dat is bij dit werk namelijk niet de essentie, dat is echt de ontmoeting en verbinding.

Geslaagd proces

Het doel van het kunstwerk is echt dat mensen elkaar ontmoeten en dat het buurtgevoel sterker wordt en toeneemt en dat is volgens Annabel al ontzettend goed gelukt bij de eerste onthullingen. ‘’Ik merkte telkens dat er allemaal mensen met elkaar aan de praat raakte die elkaar helemaal niet kennen. Hoe mooi is dat, dat je eigenlijk aan de hand van een kunstwerk misschien wel een vriendschap kan initiëren en dat je ook eens een keer weet wie er aan de andere kant van de straat woont.’’

De boom zelf moet natuurlijk nog groeien en daarom is het kunstwerk nu nog wat kaal met alleen de losliggende stenen, daarom wordt er in de zomer alles ingezaaid met bloemen. Ook wordt er nog gewerkt aan een 43e steen waar Annabel haar naam en de naam van het werk op komt: De Verbindingsboom.